K. Lebiedowicz-Grzanka: Sprawny przepływ kapitału i obrót środkami pieniężnymi
Podpisując kontrakty należy szczególną uwagę zwracać na rodzaj odsetek, jakie przysługiwać będą wierzycielowi w razie opóźnień. Będzie to miało znaczenie przy późniejszym ich prawidłowym naliczaniu i rozliczaniu.
W polskim systemie prawnym uregulowanych jest kilka rodzajów odsetek, które stosowane są w obrocie cywilnoprawnym: odsetki ustawowe, odsetki umowne, odsetki w obrocie profesjonalnym uregulowane w ustawie z dnia 08.03.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych oraz „nowe” – odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego.
Znajomość tego zagadnienia pozwala na właściwe negocjowanie umów, późniejsze skuteczne dochodzenie swoich roszczeń, a w niektórych przypadkach – odzyskanie niemałych kwot należnych odsetek.
Które odsetki stosować? Jakie są aktualne wysokości odsetek?
Odsetki ustawowe – art. 359§2 k.c
Do dnia 31.12.2015 r. ustawowe odsetki od sumy pieniężnej były naliczane według stawki określonej w rozporządzeniu Rady Ministrów. Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16.12.2014 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych wynosiła ona 8% w stosunku rocznym. W związku z nowelizacją Kodeksu cywilnego uchwalono, iż od dnia 01.01.2016 r. odsetki ustawowe należą się w wysokości równej stopie referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W aktualnym stanie prawnym wysokość odsetek ustawowych wynosi zaledwie 5% w stosunku rocznym.
Odsetki umowne – art. 359§21 k.c.
W poprzednim stanie prawnym maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie mogła w stosunku rocznym przekroczyć czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Od dnia 05.03.2015 r. stopa kredytu lombardowego wynosi 2,5 %. W związku z powyższym maksymalne odsetki umowne wynosiły 10%.
W aktualnym stanie prawnym maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Dlatego też, maksymalne odsetki umowne również wynosić mogą do 10% w stosunku rocznym.
Odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego – art. 481 k.c.
Jest to nowe uregulowanie, na które zwrócić należy szczególną uwagę. Do końca poprzedniego roku obowiązywała zasada odsetek ustawowych. Jednakże gdy wierzytelność była oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel mógł żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
W obecnym brzmieniu przepisu art. 481 k.c. „jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych”. W chwili obecnej wynoszą one 7%.
Jest to więc inna kategoria odsetek, których aktualna wysokość jest wyższa od tradycyjnych odsetek ustawowych.
Przepis ten daje możliwość zastosowania odsetek za opóźnienie wyższych, z tym ograniczeniem, że odsetki maksymalne za opóźnienie w stosunku rocznym nie mogą przekroczyć dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, tj. obecnie 14%.
Odsetki w obrocie profesjonalnym – ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych
W poprzednim stanie prawnym w transakcjach handlowych przysługiwały odsetki za zwłokę określone na podstawie art. 56 § 1 k.c. ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki. W ostatnim okresie stawka ta wynosiła 8% w stosunku rocznym.
W wyniku nowelizacji, ustawodawca określił, iż wierzycielowi przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, a ich wysokość ogłasza Minister właściwy do spraw gospodarki w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Od dnia 01.01.2016 r. do dnia 30.06.2016 r. wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych wynosi 9,5 % w stosunku rocznym.
Kiedy dokonujemy transakcji handlowej?
Transakcja handlowa to nic innego jak umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, o ile pozostaje w związku z wykonywaną działalnością. Dotyczy to przede wszystkim umów zawieranych w obrocie profesjonalnym – między przedsiębiorcami, a także z transakcji zawieranych z podmiotami publicznymi.
Od kiedy można żądać odsetek?
Jeżeli strony transakcji handlowej ustaliły w umowie termin zapłaty powyżej 30 dni od daty realizacji umowy – to wierzyciel może (ale nie musi) żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia wykonania swojego zobowiązania i doręczenia kontrahentowi faktury lub rachunku – do dnia zapłaty , ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.
Natomiast, jeżeli strony nie ustaliły w umowie terminu zapłaty – to w takiej sytuacji (poniekąd dość ryzykownej) wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia – do dnia zapłaty.
W jaki sposób naliczać odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych?
Zasada jest taka, że odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny) przysługują wierzycielowi bez wezwania – za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Muszą jednak zaistnieć łącznie dwa warunki. Po pierwsze, wierzyciel już spełnił swoje świadczenie, a po drugie nie otrzymał zapłaty w umówionym terminie. Termin umówiony nie może być dłuższy niż 60 dni, liczony od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, chyba że w umowie strony wyraźnie ustalą inny, uczciwy termin.
Celem instytucji odsetek jest zwalczanie opóźnień w płatnościach oraz doprowadzenie do sprawnego przepływu kapitału. Niejednokrotnie bowiem brak płatności w terminie powoduje opóźnienie płatności wierzyciela, co również może skutkować naliczeniem odsetek.
Przed podpisaniem kontraktu warto zwrócić uwagę na proponowane przez kontrahenta rozwiązania, bowiem standardowy zapis dotyczący odsetek ustawowych nabiera nowego znaczenie w świetle wprowadzonych zmian. Wysokość tradycyjnych odsetek ustawowych jest obecnie najniższa w stosunku rocznym w porównaniu z innymi rodzajami tej sankcji.
Autor: Katarzyna Lebiedowicz – Grzanka – radca prawny, właściciel KLG Kancelarii, zajmującej się obsługą prawną firm i dbającej o bezpieczeństwo prawne biznesu. Specjalista z zakresu prawa autorskiego. www.klgkancelaria.pl
Inne artykuły autora:
Prawo social media – czy nasze dane są rzeczywiście bezpieczne?
