Wspólność majątkowa jest przypisaną małżeństwu jego cechą ustrojową, stąd też ustanowienie rozdzielności majątkowej może nastąpić tylko w określonych okolicznościach. Co jednak ważne, rozdzielność majątkowa może być ustanowiona w każdej chwili, zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w trakcie jego trwania.
Coraz częściej małżonkowie, ceniąc sobie niezależność finansową lub chcąc zapewnić bezpieczeństwo finansowe rodziny, decydują się na ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Rozdzielność majątkowa a działalność gospodarcza
Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą. Należy pamiętać, że przedsiębiorca odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem. Na wniosek wierzyciela komornik może zająć zarówno mienie związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, jak i prywatne. Kłopoty z powodu nieuregulowanych przez przedsiębiorcę zobowiązań mogą mieć zatem również jego najbliżsi.
Zasady intercyzy
Rozdzielność majątkową, potocznie zwaną intercyzą, można ustanowić na mocy umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Zawierając umowę majątkową małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową, rozszerzyć lub ograniczyć wspólność majątkową, ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Umowna rozdzielność ustawowa nie działa jednak wstecz, a obowiązuje od chwili jej zawarcia lub późniejszego terminu oznaczonego w umowie. Należy zatem pamiętać, że rozdzielność nie jest skuteczna co do wierzytelności powstałych przed zawarciem umowy. Natomiast w stosunku do wierzytelności powstałych po jej ustanowieniu jest skuteczna tylko wówczas, gdy wierzyciel wiedział o zawarciu i rodzaju umowy. Dlatego też większa jest skuteczność wyroku sądu ustanawiającego rozdzielność majątkową. Małżonek może w każdym czasie wnieść do sądu pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej. W wyjątkowych wypadkach sąd może też ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa.
Majątek wspólny
W rozdzielności majątkowej brak jest majątku wspólnego, występują jedynie dwa odrębne majątki małżonków. Małżonkowie mogą jednak wspólnie nabywać prawa na zasadzie współwłasności ułamkowej. Ustanowienie rozdzielności majątkowej umożliwia natomiast każdemu z nich samodzielne i swobodne pomnażanie swojego majątku oraz zarządzanie nim, nie ma także obowiązku informowania drugiego małżonka o stanie majątku, ani też o zaciąganych zobowiązaniach. Co jednak istotne rozdzielność majątkowa nie ma wpływu na zasady dziedziczenia ustawowego.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej jest dobrym rozwiązaniem, gdy żona i mąż pracują zawodowo i mają porównywalne zarobki lub gdy prowadzą działalność gospodarczą. Jeśli zaś jeden z małżonków nie pracuje zawodowo lub osiąga niskie zarobki, korzystniejsze będzie ustanowienie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.
Od czego zacząć?
Gdy małżonkowie są zgodni i chcą oboje zawrzeć umowę majątkową małżeńską, powinni zgłosić się do notariusza, albowiem bez formy aktu notarialnego umowa o rodzielności majątkowej nie wywoła żadnych skutków prawnych. Co jednak może zrobić małżonek, który widzi potrzebę ustanowienia rozdzielności majątkowej, lecz sprzeciwia się temu drugi z małżonków? W takim przypadku małżonek może wnieść do sądu pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Kwestię tę reguluje art. 52 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który mówi: „Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej”. Z przepisu tego wynika jednak, że ustanowienie sądowej rozdzielności majątkowej nie jest automatyczne, w związku z czym lepiej wcześniej zasięgnąć porady doświadczonego prawnika. W każdej sprawie bowiem sąd wnikliwie bada, czy zachodzą „ważne powody” do ustanowienia rozdzielności majątkowej.
Warto również pamiętać, że umowę majątkową małżeńską można w każdym czasie zmienić albo rozwiązać. Gdy rozwiązanie następuje w czasie trwania małżeństwa, wówczas znów powstaje między małżonkami wspólność ustawowa.
Autor: Anna Czamarska – adwokat, członek Izby Adwokackiej w Warszawie, stały mediator sądowy i mediator Centrum Mediacyjnego przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, wizytator Zespołu Wizytatorów Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie, wykładowca Szkolenia Aplikantów Adwokackich, od ponad 20 lat prowadzi własną Kancelarię Adwokacką w Warszawie.
