W poszczególnych krajach europejskich uregulowania prawne i standardy działania organów publicznych powołanych do zajmowania się sprawami dzieci są różne. Co do zasady sytuacja małoletniego, który nie posiada obywatelstwa kraju, w którym przebywa jest oceniana w świetle przepisów prawa obowiązujących w danym państwie. Ponadto lokalne służby socjalne są zobowiązane do przestrzegania norm prawa międzynarodowego w tym m.in. Konwencji o prawach dziecka z 1989 roku, w krajach Unii Europejskiej Rozporządzenia Rady nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, zaś w państwach spoza UE mają zastosowanie przepisy Konwencji o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci z 1996 roku.
W związku z aktualną sytuacją w Ukrainie należy wiedzieć, iż małoletni będący obywatelami innego kraju przekraczając granicę podlegają takiej samej odprawie jak osoby dorosłe. Niemniej jednak polskie organy mają w sposób szczególny podchodzić do kwestii dzieci, które uciekają wraz z rodzicami i nie mają dokumentu tożsamości lub chociażby aktu urodzenia.
Ponadto Straż Graniczna sprawdza, czy osoby towarzyszące małoletniemu sprawują nad nim opiekę rodzicielską. W przypadku małoletnich, którzy nie podróżują z żadnym z rodziców, konieczna jest zgoda na przejazd przez granicę dziecka pod opieką wskazanej osoby. W takim dokumencie winno znaleźć się upoważnienie dla opiekuna do uzyskania dla dziecka dokumentów podróżnych (paszportu i wiz) oraz podejmowania decyzji dotyczących małoletniego, w tym ewentualnego leczenia, edukacji, miejsca pobytu. Taki dokument powinien być notarialnie poświadczony.
Do akcji bezpłatnej pomocy prawnej dla uciekających z Ukrainy włączyli się w tej kwestii notariusze, adwokaci i radcy prawni.
Odnośnie dzieci osieroconych możliwe jest natomiast przeprowadzenie procedury adopcyjnej. Priorytetem jest adopcja krajowa, niemniej jednak w przypadku niemożności adopcji dziecka przez obywatela Ukrainy, dopuszczalna jest adopcja międzynarodowa. Proces ten jest szczegółowo uregulowany prawnie, stąd warto zapoznać się zwłaszcza z obowiązującymi przepisami ukraińskiego Kodeksu Rodzinnego.
Więcej informacji na bieżąco pojawia się na oficjalnych stronach:
https://strazgraniczna.pl/pl/aktualnosci/informacje-o-granicy-polsko-uk
https://www.gov.pl/web/udsc/ukraina
https://www.gov.pl/web/udsc/bezplatna-pomoc-prawna
https://www.ora-warszawa.com.pl/aktualnosci/bezplatna-pomoc-prawna-dla-osob-dotknietych-wojna-w-ukrainie/
Autor: Anna Czamarska – adwokat, członek Izby Adwokackiej w Warszawie, stały mediator sądowy i mediator Centrum Mediacyjnego przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, wizytator Zespołu Wizytatorów Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie, wykładowca Szkolenia Aplikantów Adwokackich, od ponad 20 lat prowadzi własną Kancelarię Adwokacką w Warszawie.
