Mechanizmy odpornościowe naszego organizmu możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Mechanizmy wrodzone – są pierwszą linią obrony przed zakażeniami. Należą do nich:
- bariery anatomiczne – skóry i błon śluzowych;
- fizjologiczne czynności wspomagające usuwanie drobnoustrojów – ruchy rzęsek, złuszczanie nabłonka, odruch kichania i kaszlu;
- ślina i śluz z ich aktywnymi składnikami;
- fizjologiczna flora bakteryjna;
- określone komórki krwi,enzymy, białka.
Odporność nabyta jest związana z biernym przyjmowaniem immunoglobulin przez łożysko, następnie z mlekiem matki. Nabywamy jej również aktywnie, poprzez aktywację odpowiednich komórek organizmu, aktywacji skomplikowanych procesów, w wyniku których dochodzi to powstania substancji zwalczających drobnoustroje. Dzieje się to pod wpływem kontaktu z drobnoustrojami podczas infekcji oraz przyjmowania szczepionek.
Gdy dziecko przychodzi na świat, jego układ immunologiczny jeszcze nie jest w pełni ukształtowany i może liczyć w większości na odporność właśnie wrodzoną, naturalną. Cały czas uczy się reagować na nowe bodźce. Ostateczną sprawność układ odpornościowy zyskuje dopiero u nastolatków.
Dlaczego więc małe dzieci tak często chorują?
Na nawracające infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych u dzieci ma wpływ szereg czynników. Należą do nich:
- odrębności anatomiczne i czynnościowe oraz niedojrzałość układu oddechowego u dzieci;
- niedojrzałość układu immunologicznego;
- powszechne zjawisko wysyłania chorych dzieci do żłobków i przedszkoli;
- nadmierny poziom stresu u dzieci – związany z opuszczaniem domu na kilka godzin, rozłąka z rodzicami; stres taki wpływa negatywnie na układ immunologiczny;
- przyjmowanie antybiotyków podczas infekcji wirusowych;
- niekorzystny wpływ zanieczyszczeń powietrza i smogu;
- narażenie na dym tytoniowy – bierne palenie;
- niezdrowy tryb życia: nieprawidłowa dieta, zbyt mała ilość ruchu na świeżym powietrzu.
- współistnienie alergii.
- pewne choroby, np. mukowiscydoza, wady wrodzone związane z nieprawidłową ruchomością rzęsek błon śluzowych.
Kiedy podejrzewamy niedobory odporności u dziecka?
Bywają sytuacje, kiedy dzieci chorują jednak zbyt często, infekcje mają ciężki przebieg. Może to być związane z poważniejszymi problemami zdrowotnymi, przede wszystkich z niedoborami immunologicznymi. Wówczas konieczna jest diagnostyka takiego dziecka w Poradni Immunologicznej.
Najczęstsze objawy niedoboru odporności u dziecka to m.in:
- Kiedy dziecko słabo rośnie, nie przybiera na wadze;
- Nawracające zapalenia ucha środkowego: 6-8 razy w roku, nawracające zapalenia płuc – 2 razy albo więcej, zapalenia zatok o ciężkim przebiegu;
- Konieczność długotrwałego podawania antybiotyków dożylnie z powodu ciężkiej choroby, brak skuteczności antybiotyków doustnych;
- Nawracające ropnie – skórne albo narządowe;
- Przewlekła infekcja grzybicza;
- Poważne infekcje ogólnoustrojowe- posocznica, zapalenie szpiku – przynajmniej 2 razy w życiu;
- Starszego rodzeństwa stwierdzono niedobory odporności.
Co więc możemy zrobić, aby mimo tych wszystkich przeciwności nasze dzieci były jak najdłużej zdrowe?
Okazuje się, że mamy bardzo wiele możliwości działania! O odporność dziecka może zadbać mama jeszcze przed jego urodzeniem.
- Przede wszystkim poprzez zadbanie o siebie, o swój stan zdrowia. Aktywny transport immunoglobulin przez łożysko zaczyna się już pod koniec pierwszego trymestru ciąży;
- Poród siłami natury – nie zawsze jest możliwy, ale trzeba wiedzieć, że dzięki niemu dochodzi do kolonizacji przewodu pokarmowego dziecka właściwymi bakteriami, które sprzyjają rozwojowi układu immunologicznego. Jest to bardzo ważne, ponieważ właściwa mikrobiota jelitowa jest odpowiedzialna za 80% odporności człowieka!
- Karmienie piersią w okresie noworodkowym i niemowlęcym. W mleku matki obecne są gotowe przeciwciała, które nie dopuszczają do rozwinięcia się części infekcji. Są one obecne do około 6 miesiąca, potem stopniowo zanikają. Dzięki nim małe dzieci są bezpieczne i prawie nie chorują.
- Nie należy izolować dzieci od otoczenia ani wychowywać ich w sterylnym środowisku. Każde zetknięcie z drobnoustrojami, na drodze skomplikowanych mechanizmów prowadzi do budowania odporności dziecka. Również każda przebyta infekcja działa jak szczepionka.
- Zadbanie o właściwą florę jelitową po leczeniu antybiotykiem – podawanie dziecku jogurtów, kefirów lub stosowanie probiotyków.
- Ograniczenie w diecie cukrów. Słodycze naprawdę są dziecku zbędne.
- Stosowanie odpowiednio zbilansowanej, zdrowej diety z dużą ilością warzyw.
- Aktywność fizyczna, zwłaszcza na świeżym powietrzu, hartowanie. Dziecko przyzwyczaja się wówczas do niskich temperatur, jest mniej podatne na infekcje. Infekcje zwykle pojawiają się przy nagłym spadku temperatury otoczenia.
- Utrzymanie odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach domowych, zwłaszcza podczas snu. Zbyt wysoka temperatura powoduje wysychanie błon śluzowych – w ten sposób eliminujemy podstawowe mechanizmy obronne organizmu przed infekcjami. Optymalna temperatura w domu to około 20 stopni.
- Zapewnienie odpowiedniej ilości snu o właściwej porze- wtedy właśnie nasz organizm wydziela najwięcej hormonu wzrostu niezbędnego do regeneracji organizmu.
- Unikanie dużych skupisk ludzi, zwłaszcza w okresie nasilenia infekcji; przedszkola i żłobki to nie są dobre miejsca dla często chorujących dzieci.
- Szczepienia – zgodnie z kalendarzem szczepień, a także szczepienia nieobowiązkowe. Pozwalają one zbudować odporność dziecka bez konieczności „przechorowania” bardzo poważnych często schorzeń.
- Ochrona przed zanieczyszczonym powietrzem – śledzenie stanu powietrza w okolicy, spacery po zielonych terenach, zakaz palenia papierosów przy dzieciach.
Autor: Dorota Kotowska – lekarz medycyny, specjalista II stopnia w zakresie otolaryngologii oraz lekarz medycyny estetycznej. Członek Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi, Polskiego Towarzystwa Audiologicznego i Foniatrycznego oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Estetycznej i Anti-Aging. Od 2005 roku prowadzi własny Gabinet Laryngologiczny i Medycyny Estetycznej w Radzyniu Podlaskim. Więcej o Dorocie TUTAJ
