Kiedy zrobić audyt klauzul autorskich
Warto sprawdzić, na podstawie jakiej dokumentacji nasze przedsiębiorstwo zawiera umowy dotyczące nabycia praw autorskich. Taki audyt klauzul autorskich jest szczególnie ważny, jeśli zatrudniamy pracowników lub współpracowników, których praca jest w jakimś stopniu twórcza (grafików, fotografów, copyrighterów, tłumaczy, muzyków, game developerów, architektów, itd.). Zagadnienie to będzie aktualne również wówczas, jeśli pozyskujemy tego rodzaju kontent od zewnętrznych dostawców – czy to działających w branży kreatywnej, czy też dostarczających innego rodzaju wartości, które można nabyć lub licencjonować (np. oprogramowanie). Według tego klucza pogrupowaliśmy poniższe uwagi.
Nabycie praw autorskich w przypadku umowy o pracę
Zacznijmy od tego, że nasze prawo autorskie zna szczególną kategorię utworów, a mianowicie tzw. utwory pracownicze. Zgodnie z przepisem prawa, „jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w graniach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”.
Przy utworach pracowniczych jest trochę łatwiej, gdyż ustawodawca zapewnia pewien system domniemań w ustawie, a absolutne minimum działania pracodawcy sprowadzać się może do tego, aby:
- upewnić się, czy zakres obowiązków pracownika na zajmowanym przez niego stanowisku obejmuje tworzenie utworów danego rodzaju
- doprecyzować zakres nabywanych praw autorskich
- przyjąć stworzony utwór bądź w inny sposób określić moment nabycia praw autorskich.
Pamiętajmy jednak, że w Polsce z dobrodziejstwa regulacji dotyczących utworu pracowniczego skorzystać może wyłącznie pracodawca zatrudniający danego pracownika na umowie o pracę, czyli tylko na etacie i pod rządami kodeksu pracy. Ponadto, nabycie praw do utworów pracowniczych dotyczy wyłącznie majątkowych praw autorskich, gdyż prawa osobiste zawsze pozostają przy pracowniku jako twórcy.
Można jednak, i jest to rozwiązanie zdecydowanie rekomendowane, wprowadzić do umowy o pracę bardziej rozbudowaną klauzulę autorską i uregulować pewne istotne aspekty, również dotyczące osobistych praw autorskich, na poziomie upoważnień lub innych oświadczeń pracownika zawartych w umowie o pracę. Warto przy okazji rozważyć zmianę ustawowej regulacji odnoszącej się do momentu nabycia praw autorskich i nie łączyć nabycia praw z chwilą przyjęcia utworu przez pracodawcę. Takie rozwiązanie ma pro pracowniczy charakter i może być w praktyce problematyczne pod względem dowodowym.
Klauzule autorskie w umowach ze współpracownikami, umowach cywilnych i umowach B2B.
Mamy tu na myśli wszelkiego rodzaju umowy współpracy, umowy menedżerskie, umowy zlecenia, umowy o dzieło i tym podobne umowy zawierane z osobą fizyczną, która prowadzi lub nie działalność gospodarczą, w wykonaniu których powstają utwory. W tego rodzaju umowach wyłącznie od woli stron i treści podpisanej dokumentacji umownej zależy nie tylko to, jak ułożone zostaną warunki współpracy, ale również, czy oraz jakie prawa autorskie nabędzie pracodawca (zleceniodawca) od takiego współpracownika. Do przeniesienia praw autorskich może bowiem dojść jedynie wówczas, gdy strony w umowie wyraźnie określą, że taki skutek chcą osiągnąć, a ponadto wyłącznie w przewidzianym w umowie zakresie. Więcej o zasadach nabywania praw autorskich można przeczytać w drugim artykule z tej serii (dostępnym tutaj).
Klauzule autorskie w tego typu umowach wymagają dokładnego sprawdzenia, pod kątem co najmniej następujących aspektów:
- na ile jednoznacznie określono utwór będący przedmiotem umowy
- czy przedmiotem umowy jest utwór już istniejący, czy też dopiero mający powstać
- czy umowa dotyczy przeniesienia praw autorskich, czy też upoważnienia do korzystania (licencja)
- jaki jest moment rozporządzenia prawami autorskimi
- czy dla przeniesienia praw autorskich (udzielenia upoważnień) wymagane są jakieś formalności lub złożenie dodatkowych oświadczeń
- jak określone zostały pola eksploatacji
- jak określony został aspekt czasowy przenoszonych praw autorskich lub udzielanej licencji
- jak określony został aspekt terytorialny
- czy strony uregulowały zasady wykonywania autorskich praw osobistych
- czy uregulowano zasady zezwalania na wykonywanie praw zależnych (tworzenie opracowań, tłumaczeń itp.)
- czy przewidziano wynagrodzenie z tytułu przeniesienia praw autorskich, jaka jest jego struktura, co ono uwzględnia, czy będą należne tantiemy, czy umowa o dzieło odnosi się do podwyższonych kosztów uzyskania przychodu (KUP), itp.
- czy twórca złożył stosowne zapewnienia, w tym o braku wad prawnych (np. plagiat, tzw. auto-plagiat, posiadanie pełni, względnie niezbędnych praw do wykonania umowy, itp)
Klauzule autorskie w umowach z firmami z branży kreatywnej
Umowy zawierane pomiędzy profesjonalnymi podmiotami, w wykonaniu których ma dojść do pozyskania kontentu wytwarzanego przez firmy z branży kreatywnej powinny spełniać co najmniej te wszystkie wymagania odnośnie klauzul autorskich, które omówiliśmy powyżej w odniesieniu umów ze współpracownikami.
Dodatkowo, szczególną uwagę musimy poświęcić sprawdzeniu, czy nasz partner posiada odpowiednie podstawy prawne, aby rozporządzać prawami do kontentu, który nam dostarcza. Pojawia się tu w szczególności temat nabywania przez firmy z branży kreatywnej praw autorskich i odpowiednio szerokich upoważnień od członków swoich zespołów (pracowników oraz współpracowników), jak również licencji, na których firmy te pozyskują materiały wykorzystywane do wytworzenia finalnego produktu, który jest nam dostarczany. Ważnym aspektem jest też oryginalność zastosowanych rozwiązań twórczych w naszym produkcie, jak i upewnienie się, czy aby na pewno jesteśmy jedynym podmiotem, który pozyskuje ten sam kontent.
Autor: Ewa Krzemień – adwokat z ponad 15-letnim doświadczeniem w doradztwie prawnym dla biznesu. Prowadzi własną, butikową Kancelarię Adwokacką w Warszawie. Członkini Lady Business Club. Więcej o autorce TUTAJ
Zobacz inne artykuły autorki:
Część I: Czym jest utwór i jakie są jego prawa autorskie
Część II: Nabycie praw autorskich
Część III: Content to podstawa
